Kędzierzyn-Koźle (czes. Kandřín-Kozlí[2], niem. Cosel, nieformalnie Kandrzin-Cosel lub Heydebreck-Cosel[3]) – miasto w województwie opolskim.
Nazwa miasta pochodzi z połączenia nazw dwóch miejscowości – Kędzierzyna oraz Koźla. Pierwsze informacje źródłowe o ufortyfikowanej osadzie Kosle pochodzą ze spisanej po łacinie w latach 1112–1116 przez Galla Anonima Kroniki polskiej. Z kolei w 1283 roku nazwa Kędzierzyna wymieniona została w zlatynizowanej formie jako Kandersino, a w 1410, Candirsyn[9]. W pruskim urzędowym dokumencie z 1750 roku wydanym języku polskim w Berlinie przez Fryderyka Wielkiego wymienione jest Koźle pośród innych śląskich miejscowości[8]. Nazwę Koźle w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa[10]. Polską nazwę Kędzierzyn oraz niemieckie Kandrzin i stację kolejową Kosel-Kandrzin wymienia Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany na przełomie XIX i XX wieku[9].
W 1934 władze III Rzeszy zmieniły nazwę miasta z Kandrzin na Heydebreck O.S., która obowiązywała do 1945 r.[11] Nowa nazwa upamiętniała dowódcę niemieckiego oddziału ochotniczego, Petera von Heydebrecka, który w czasie III powstania śląskiego walczył w bitwie pod Górą Świętej Anny oraz zdobył Kędzierzyn.
W dniu 30.10.1975 do Kędzierzyna przyłączono trzy inne miasta: Koźle, Kłodnicę i Sławięcice oraz gminę Sławięcice, przy czym nazwa połączonego miasta pozostała niezmieniona przez trzy dni. Obecnie obowiązująca nazwa urzędowa Kędzierzyn-Koźle weszła w życie 03.11.1975[12].